(κείμενο από το βήμα, όπως δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα: http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=425747)
Την επεξεργάστηκε ο μηχανικός κ. Γιάννης Παναγιωτίδης σε συνεργασία με το ΙΟΒΕ, υποβλήθηκε από τον κ. Γιάννη Στουρνάρα αφού υποστηρίχθηκε πολιτικά από τον κ. Στέφανο Μάνο.
Οι εναλλακτικές λύσεις που είχε η κυβέρνηση στα χέρια της προκειμένου να χρηματοδοτήσει το δημόσιο χρέος ενεργοποιώντας εγγυήσεις του ελληνικού κράτους - κυρίως την τεράστια ακίνητη περιουσία που μένει επί δεκαετίες αναξιοποίητη - αποκαλύπτονται καθώς η χώρα οδεύει ολοταχώς πρός το "μεγάλο κούρεμα". Αν παρά τις προσπάθειες που καταβάλονται σε διεθνές επίπεδο το "κούρεμα" δεν έχει εθελοντικό χαρακτήρα για τις τράπεζες, τις ασφαλιστικές εταιρίες και όλους όσοι κληθούν να συμμετέχουν σ΄αυτό - όπως εξασφάλιζε η απόφαση της 21ης Ιουλίου - τότε η όποια εξέλιξη θα ισοδυναμεί με χρεοκοπία της χώρας.
Την ίδια ημέρα η Ελλάδα θα μπεί στον κατάλογο των χωρών οι οποίες προχώρησαν σε αναδιάρθρωση του χρέους τους. Στις μελέτες του ΔΝΤ, που αποτελούν και πηγή άντλησης εμπειρίας για την αντιμετώπιση της δικής μας κρίσης παρ΄ ότι η Ελλάδα μια χώρα της ευρωζώνης δεν έχει καμμία ομοιότητα στη διάρθρωση της οικονομίας της με αυτές, μπορεί να διακρίνει κανείς τις εξής:
-την Αργεντινή, την Ουρουγουάη, την Ουκρανία, το Πακιστάν, τη Μολδαβία, τον Ισημερινό κά.
Είναι προφανές ότι καμμία απ΄αυτές τις χώρες που χρεοκόπησαν (παρά την παρουσία του ΔΝΤ) δεν έχει καμμία σχέση με το ελληνικό διαφαινόμενο ναυάγιο.
Από πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους τίθεται εύλογα το ερώτημα, γιατί η κυβέρνηση δεν αντέδρασε έγκαιρα μέσω άλλων λύσεων (όπως είναι το παράδειγμα των cover bonds) προκειμένου αν όχι να αποφύγει την περιπέτεια γιατί ίσως δεν άντεχε λόγω του τεράστιου δημοσιονομικού βάρους, τουλάχιστον να έχει εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες που υπήρχαν σ΄αυτό τον αγώνα.
Την πρότασή που είναι στο τραπέζι από αρχές Ιουνίου επεξεργάστηκε ο μηχανικός κ. Γιάννης Παναγιωτίδης σε συνεργασία με το ΙΟΒΕ και υποβλήθηκε στην κυβέρνηση από τον γενικό διευθυντή του Ινστιτούτου κ. Γιάννη Στουρνάρα αφού υποστηρίχθηκε πολιτικά από τον πρώην υπουργό κ. Στέφανο Μάνο.
Με τα σημερινά δεδομένα και λόγω ασφυκτικής πίεσης χρόνου προ πιθανού σημαντικού "κουρέματος" που θα έχει σοβαρά αποτελέσματα στην πορεία της χώρας, η πρόταση μπορεί να βελτιωθεί και να ενταχθούν σ΄αυτήν όλα τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν περιέλθει στο ταμείο Αξιοποίησης της Δημόσιας Περιουσίας ως ξεχωριστό αντικείμενο αξιοποίησης. Ωτσόσο πλέον τα χρονικά περιθώρια είναι στενά...
Η εναλλακτική πρόταση για αναχρηματοδότηση του χρέους
Οπως σημείωναν οι συντάκτες της έκθεσης από τις αρχές του περασμένου Ιουνίου:
-"Η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας επιβάλει να ληφθούν δραστικά μέτρα το συντομότερο δυνατόν. Δυστυχώς έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος με αποτέλεσμα σήμερα να βρισκόμαστε με την πλάτη στον τοίχο, ενώ δεν φαίνεται στον ορίζοντα άμεση λύση στα προβλήματά μας.
Τους τελευταίους μήνες μάλιστα τα σενάρια διασφάλισης βοήθειας, είτε με "αναχρηματοδότηση" του υφιστάμενου δανεισμού, είτε με εξασφάλιση νέας χρηματοδότησης έχουν συμπεριλάβει δύο προϋποθέσεις:
-ευρύ φάσμα αποκρατικοποιήσεων και ταυτόχρονη αξιοποίηση (πώληση) της κρατικής ακίνητης περιουσίας με στόχο τη συγκέντρωση κεφαλαίων της τάξης των 50 δις ευρώ την επόμενη τριετία, τα οποία και θα διατεθούν στην αποπληρωμή του δημοσίου χρέους.
-την παροχή εγγυήσεων (collaterals) κυρίως με τη μορφή εμπράγματης εξασφάλισης (ουσιαστικά κρατική ακίνητη περιουσία, ή κάθε τι από το ενεργητικό του κράτους που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για το λόγο αυτό)".
Οι ίδιοι εξηγούσαν:
-"Πέρα από το το πολιτικό θέμα που αυτές οι προϋποθέσεις αναγείρουν, υπάρχει και το ουσιαστικό. Πράγματι, το ελληνικό κράτος (σε αντίθεση με τα περισσότερα κράτη της επονομαζόμενης Δυτικής Ευρώπης), διαθέτει σημαντικό ενεργητικό με πολύ μεγάλη ακίνητη περιουσία, αλλά με ουσιαστικά ανυπολόγιστη (με την έννοια ότι δεν μπορεί να υπολογισθεί) αξία. Αχανείς εκτάσεις, νησιά, οικόπεδα, κτίρια, στρατόπεδα, και γενικά κάθε μορφής ακίνητα βρίσκονται στη θεωρητική κατοχή του κράτους όπως αυτό εμφανίζεται κάθε φορά (Κ.Ε.Δ., Ε.Τ.Α., ΟΛΥΜΠΙΑΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ, Υπουργεία, κοκ.), αλλά καταγεγραμμένα πρόχειρα και με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το φορέα που τα καταγράφει, και με νομικές και τεχνικές ελλείψεις (απουσία τίτλων κυριότητας, καταπατήσεις και αμφισβητήσεις, απουσία πολεοδομικού σχεδιασμού και όρων δόμησης - ο κατάλογος είναι ατελείωτος).
Παράλληλα, η αποτίμηση αυτού του ενεργητικού καλείται να γίνει σε μία περίοδο πολύ άσχημη για την Ελλάδα, και όχι και ιδιαίτερα καλή για το διεθνές περιβάλλον, κάτω από μία ασφυκτική πίεση χρόνου. Σχεδιασμός και αποφάσεις που θα απαιτούσα ορίζοντα τουλάχιστον τριετίας, καλούνται να ληφθούν εντός διμήνου, πράγμα ουσιαστικά παράλογο, αν θέλει κανείς να επιτύχει τη βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση, με όποια κριτήρια και αν θέσει.
Για παράδειγμα ας πάρουμε το περίφημο ΕΛΛΗΝΙΚΟ. Οι προτάσεις που έχουν ακουστεί μέχρι σήμερα περιλαμβάνουν από τη δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου 5.000 στρεμμάτων, έως την ανέγερση 2 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων διαφόρων χρήσεων. Ό,τι και αν υποστηρίζει κανείς, το να αποφασίσει δεσμευτικά το ελληνικό κράτος μέσα στον επόμενο μήνα το μέλλον αυτής της έκτασης είναι μάλλον αυθαίρετο, ενώ σήμερα που μιλάμε η αποτίμηση του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ χωρίς συγκεκριμένους όρους δόμησης και χρήσεις, είναι στην ουσία στον αέρα.
Πώς λοιπόν μπορούμε να δεσμευτούμε κάτω από τέτοια ασφυκτική πίεση χρόνου στους δανειστές μας;
Τί έσοδα μπορούμε να προσδοκούμε όταν όλοι ξέρουνε ότι είμαστε με την πλάτη στο τοίχο και επομένως με ελάχιστη έως ανύπαρκτη δυνατότητα διαπραγμάτευσης;"
Και τόνιζαν:
"-Μια εναλλακτική πρόταση αφορά τη δημιουργία μίας - ή κατά πάσα πιθανότητα περισσοτέρων της μίας -Εταιρίας νομικού προσώπου η μορφή του οποίου θα αποφασισθεί (εφεξής ΕΤΑΙΡΙΑ).
Το 100% των μετοχών της ΕΤΑΙΡΙΑΣ θα ανήκει στο Υπουργείο Οικονομικών, δηλαδή στο Δημόσιο.
Το μετοχικό κεφάλαιο της (κάθε) ΕΤΑΙΡΙΑΣ θα αποτελείται από έναν αρκετά μεγάλο αριθμό στοιχείων από το ενεργητικό του ελληνικού κράτους (ακίνητα, κρατική συμμετοχή σε εταιρίες, κλπ), τα οποία έχουν και κάποια σημαντική αξία.
Για κάθε ένα τέτοιο στοιχείο, θα υπάρξει ένας ενδελεχής έλεγχος που θα εντοπίσει και θα επισημάνει οποιαδήποτε νομική ή τεχνική ατέλεια (legal and technical due diligence), αν φυσικά κάτι τέτοιο υπάρχει. Όπως θα φανεί παρακάτω, η παρουσία τέτοιων προβλημάτων (που γενικά για τους γνώστες υφίστανται στην πλειοψηφία των σημαντικών ακινήτων που βρίσκονται στην κατοχή του κράτους), δεν καθιστά ουσιαστικό πρόβλημα.
Για κάθε τέτοιο στοιχείο, θα υπάρξει μία αποτίμηση που θα προκύψει από το μέσο όρο δύο ανεξάρτητων αποτιμήσεων από διεθνείς πραγματογνώμονες που διαθέτουν ανάλογη εμπειρία. Π.χ. άλλοι διεθνείς πραγματογνώμονες θα αποτιμήσουν το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, και άλλοι το 51% της Δ.Ε.Η. (αν και εφόσον αποφασίσουμε ότι αυτά τα δύο στοιχεία που ανήκουν στο ενεργητικό του ελληνικού κράτους προκρίνονται για το σκοπό αυτό).
Προφανώς, όσα μεγαλύτερα "προβλήματα" εντοπισθούν σε κάθε τέτοιο στοιχείο από τους πραγματογνώμονες, τόσο μικρότερη θα είναι και η αποτίμησή του σε σχέση με το προσδοκώμενο. Για κάθε όμως στοιχείο, μπορεί και θα υπάρξει αποτίμηση.
Στο τέλος η (κάθε) ΕΤΑΙΡΙΑ θα πρέπει να δημιουργήσει ένα μετοχικό κεφάλαιο της τάξης των 30 έως 50 δις ευρώ.
Στη συνέχεια η (κάθε) ΕΤΑΙΡΙΑ και με εξασφάλιση το ενεργητικό της, θα απευθυνθεί στις (διεθνείς) αγορές με στόχο τη χορήγηση ενός ανακλητού ομολογιακού δανείου με μεγάλη χρονική διάρκεια (ας πούμε 10 έως 20 χρόνια), μετατρέψιμου σε μετοχές στη λήξη του.
Το πλέον πιθανό είναι ότι ένα τέτοιο ομολογιακό δάνειο θα προσφερθεί με μία έκπτωση (discount) επί του ενεργητικού της ΕΤΑΙΡΙΑΣ (θα περίμενε κανείς ένα 20%), αλλά και με ένα κουπόνι βασισμένο σε χαμηλό επιτόκιο, αφού θα υπάρχει εμπράγματη εξασφάλιση.
Η ιδιομορφία ή αν θέλετε η μοναδικότητα αυτού του ομολόγου θα είναι ότι όλοι οι μελλοντικοί κάτοχοι θα μπορούν να προσφέρουν οποιαδήποτε έκπτωση πάνω στο ενεργητικό της (κάθε) ΕΤΑΙΡΙΑΣ, αλλά ταυτόχρονα θα έχουν αποδεχθεί ότι η αυτή η έκπτωση διαμορφώνει και την τελική αξία ανάκλησης του κάθε στοιχείου του ενεργητικού της που χρησιμοποιείται ως εξασφάλιση".
Το παράδειγμα
"Προκειμένου να γίνει αυτό κατανοητό, ας δούμε ένα παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι δημιουργήσαμε μία ΕΤΑΙΡΙΑ με μετοχικό κεφάλαιο 50 δις ευρώ, το οποίο έχει διαμορφωθεί από την αξία 150 στοιχείων και όπως αυτή έχει προσδιορισθεί από τους πραγματογνώμονες. Ας υποθέσουμε ότι ένα τέτοιο στοιχείο του ενεργητικού της είναι το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης με εκτιμώμενη αξία 1 δις ευρώ (το νούμερο είναι ενδεικτικό). Ας υποθέσουμε τώρα ότι υπάρχει προσφορά για την έκδοση ανακλητού ομολογιακού δανείου μετατρέψιμου στη λήξη του σε μετοχές ύψους 40 δις ευρώ (20% έκπτωση επί του ενεργητικού) με χρονική διάρκεια 15 χρόνια. Αυτόματα αυτό θα σημαίνει ότι η αποτίμηση του αεροδρομίου της Θεσσαλονίκης θα είναι πλέον 800εκ. ευρώ (1 δις μείον 20%), και ότι η ΕΤΑΙΡΙΑ, ανά πάση στιγμή στη χρονική αυτή διάρκεια των 15 ετών, θα μπορεί να "ανακαλέσει" το κομμάτι εκείνο του ομολογιακού δανείου που αντιστοιχεί σε αυτήν την εξασφάλιση, καταβάλλοντας τα 800εκ. ευρώ στον εκδότη και αφαιρώντας το αεροδρόμιο Θεσσαλονίκης από το μετοχικό της κεφάλαιο. Το υπόλοιπο ομολογιακό δάνειο των 39.2 δις ευρώ θα συνεχίσει κανονικά να υφίσταται, εκτός αν η ΕΤΑΙΡΙΑ επαναλάβει την ίδια διαδικασία για οποιοδήποτε άλλο στοιχείο του ενεργητικού της (προφανώς μέχρι το τέλος των 15 ετών, η ΕΤΑΙΡΙΑ θα μπορεί αν θέλει να ανακαλέσει το σύνολο του δανείου, πληρώνοντας 40 δις ευρώ και παίρνοντας πίσω ΟΛΑ τα στοιχεία που αρχικά εισφέρθηκαν).
Τέλος θα μπορούσε να ζητηθεί και περίοδος χάριτος στην αποπληρωμή των τόκων (ας πούμε δύο χρόνια), ώστε να δοθεί η χρονική δυνατότητα της αυτοχρηματοδότησης των πληρωμών μέσω της υπεραξίας των πρώτων στοιχείων του ενεργητικού που θα ανακαλέσει η ΕΤΑΙΡΙΑ. Ακόμα για να δοθεί κίνητρο στην επιτυχία του εγχειρήματος, το κουπόνι του ομολογιακού μπορεί να είναι συνδεδεμένο με το ΑΕΠ της Ελλάδας.
Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας προσέγγισης είναι προφανή:
-Μια και η τελική προσδιορισθείσα αξία θα συνοδεύει το κάθε στοιχείο του ενεργητικού της ΕΤΑΙΡΙΑΣ σε όλη τη διάρκεια του ομολογιακού δανείου, δεν μας απασχολεί η άσχημη κατάσταση της αγοράς. Αντίθετα, η πολυπόθητη βελτίωση της αγοράς - όποτε και αν γίνει - θα δώσει επιπρόσθετη αξία που την καρπωθεί η ΕΤΑΙΡΙΑ, δηλαδή το Δημόσιο.
-Δεν είναι αξεπέραστο εμπόδιο η παρουσία ¨ατελειών¨στα κρατικά ακίνητα, ούτε και πρέπει ντε και καλά σήμερα να επιλέξουμε τη βέλτιστη λύση. Για παράδειγμα, γυρνώντας στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ, δεν πρέπει σήμερα να αποφασίσουμε ή όλο πράσινο, ή full δόμηση. Μπορούμε να επιλέξουμε για να δεσμευτούμε ένα πολύ συντηρητικό σενάριο π.χ. της δόμησης 500.000 τετραγωνικών μέτρων. Προφανώς αυτό θα μειώσει την εκτίμηση, αλλά θα έχουμε τουλάχιστον 15 χρόνια για να αναθεωρήσουμε. Ψύχραιμα και χωρίς την πίεση του χρόνου μπορούμε να κάνουμε ότι πρέπει να γίνει με ορίζοντα 3ετίας ή 5ετίας, ξέροντας ότι ΟΛΗ η επιπλέον αξία του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ θα ξαναγυρίσει στο κράτος.
-Το κουπόνι θα είναι μάλλον χαμηλό (ειδικά με μία πιθανή έκπτωση του 20% στην έκδοση του δανείου). Επιπλέον, μπορεί για μεγαλύτερη εξασφάλιση του εκδότη να του δοθεί το δικαίωμα ανά δύο χρόνια (και με δικές του δαπάνες) να προβαίνει στην επανεκτίμηση των στοιχείων του ενεργητικού της ΕΤΑΙΡΙΑΣ και σε περίπτωση σημαντικής απόκλισης προς τα κάτω να προσφέρονται επιπρόσθετες διασφαλίσεις. Με βάση όμως τη σημερινή τραγική κατάσταση στην Ελλάδα που θα οδηγήσει σε χαμηλότατες αποτιμήσεις, αν εμείς αναβαθμίσουμε στοιχειωδώς σταδιακά τα στοιχεία του ενεργητικού της ΕΤΑΙΡΙΑΣ, τέτοια περίπτωση έχει ελάχιστες πιθανότητες να προκύψει.
- Η έκδοση ανακλητού ομολογιακού δανείου μετατρέψιμου σε μετοχές είναι κάτι σύνηθες στις διεθνείς αγορές.
Βέβαια υπάρχουν ιδιαιτερότητες, αλλά όχι απαγορευτικές.
- Δεν υπάρχει περιορισμός στο ύψος του ενεργητικού ή στον αριθμό των ΕΤΑΙΡΙΩΝ που μπορούμε να δημιουργήσουμε. Είναι πολιτική απόφαση και αν αυτό πράγματι λειτουργεί (και δεν βλέπουμε το λόγο να μην λειτουργεί) να χρηματοδοτηθεί ακόμα και το σύνολο του Δημόσιου Χρέους".
Και καταλήγουν με την επισήμανση:
-"Προφανώς σε κανένα δεν αρέσει να εμπλέκει κρατικά στοιχεία στο δανεισμό της Ελλάδας, αλλά εν πάση περιπτώσει αυτό είναι το πιο ήπιο σενάριο και μας δίνει ΧΡΟΝΟ να πάρουμε τελικές αποφάσεις, χωρίς να αποκλείεται και το γεγονός να επανέλθουν τα πάντα πίσω.
Το μοναδικό πρόβλημα είμαστε εμείς.
Αλήθεια, πόσο γρήγορα μπορούμε να κινηθούμε, να διαπιστώσουμε τί πραγματικά έχουμε ως κράτος, τί προβλήματα έχουν αυτά που έχουμε, πόσο κάνουν και να μαζέψουμε ζεστό χρήμα;"
